Những mong đợi của phiên đàm phán thứ 4 về một công cụ ràng buộc pháp lý quốc tế nhằm chấm dứt ô nhiễm nhựa (INC-4)

Sau kỷ niệm ngày trái đất và những sự kiện bên lề diễn ra từ cuối tuần trước và đầu tuần này thì các đoàn đàm phát từ gần 180 quốc gia trên thế giới đã cùng tham dự vòng đàm phán lần thứ 4 tại Ottawa, Canada về một công cụ ràng buộc pháp lý quốc tế nhằm chấm dứt ô nhiễm nhựa.

Các Đoàn tham gia Phiên đàm phám thứ 4 về một công cụ ràng buộc pháp lý quốc tế nhằm chấm dứt ô nhiễm nhựa

Công cụ này có thể sẽ là một hiệp ước toàn cầu mới. Các quốc gia đến Ottawa để thảo luận về những nội dung như: loại nhựa cụ thể nào cần được kiểm soát, cách tài trợ như thế nào để thực hiện một hiệp ước, liệu các quốc gia khác nhau có thể đặt ra các giới hạn và phạm vi khác nhau hay không, v.v.

Đoàn Việt Nam do Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì tham gia Phiên đàm phán

Đoàn Việt Nam do Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì (trong đó có các đại diện của Vụ Hợp tác quốc tế, Vụ Pháp chế, Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, Cục Kiểm soát ô nhiễm, Viện Khoa học môi trường, biển và hải đảo), cùng với sự tham gia của đại diện các Bộ: Ngoại giao, Công thương, Tư pháp, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ cùng với các quốc gia tham gia thảo luận các nội dung liên quan đến Dự thảo số 0 sửa đổi được Ủy ban đàm phán đưa ra ngày 28 tháng 12 năm 2023.

Ủy ban đàm phán đã đặt ra khoảng thời gian cho 2 năm đàm phán. Đây là mốc thời gian đầy tham vọng và INC4 được mong đợi sẽ có được sự thống nhất cho văn bản khi thời gian sắp hết. “Dự thảo số 0 sửa đổi” là văn bản mới nhất tổng hợp nhiều quan điểm khác nhau của các đại biểu từ các quốc gia trên thế giới. Bản dự thảo này bao gồm các lựa chọn khả thi cho các điều khoản, bao gồm lời mở đầu, mục tiêu, nguyên tắc và phạm vi; quản lý nhựa trong toàn bộ vòng đời (polyme sơ cấp, thiết kế sản phẩm và quản lý chất thải, cũng như mở rộng trách nhiệm của nhà sản xuất, thương mại và tình trạng ô nhiễm); phương tiện thực hiện (tài chính, nâng cao năng lực, chuyển giao công nghệ); theo dõi thực hiện (báo cáo, tuân thủ và hợp tác quốc tế); tổ chức thực hiện (quản trị, các cơ quan trực thuộc và Ban Thư ký). Trong đàm phán quốc tế, khi văn bản chưa được thống nhất và đang được xem xét, văn bản đó sẽ được để trong ngoặc và gọi là “văn bản trong ngoặc”. Có thể thấy rằng “Dự thảo số 0 sửa đổi” phần lớn văn bản được đặt trong ngoặc và các đại biểu tham dự INC-4 lần này phải nỗ lực rất nhiều để đạt được thỏa thuận.

Ô nhiễm nhựa đang được coi là nghiêm trọng và được thế giới quan tâm hàng đầu hiện nay. Chất thải nhựa trôi ra đại dương, hồ và sông, gây tổn thương cho động vật và gây ô nhiễm môi trường ảnh hưởng đến sức khỏe con người, hệ thống thực phẩm và nguồn nước. Các nhà khoa học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu và tìm hiểu sự phân bố của nhựa trong cơ thể sinh vật và thế giới tự nhiên và những tác động của chúng gây ra. Bên cạnh đó, có thể thấy rõ sự xâm nhập sâu của nhựa vào nền kinh tế tuần hoàn. Loại bỏ ô nhiễm nhựa có nhiều ý nghĩa về sức khỏe con người, sức khỏe môi trường nhưng đồng thời cũng sẽ tác động đến các dịch vụ khác trong hệ thống xã hội.

Từ các sự kiện bên lề và các cuộc họp của các nhóm trước khi phiên khai mạc toàn thể chính thức diễn ra đã thể hiện có 3 lựa chọn dựa trên các quan điểm khác nhau của các nước tham gia vòng đàm phán lần này:

1. Hiệp ước ít tham vọng nhất sẽ cho phép mỗi quốc gia hoặc khu vực xử lý rác thải nhựa của riêng mình theo các quy định quốc gia hoặc khu vực. Nó sẽ giải quyết hoàn toàn các vấn đề “hạ nguồn” về ô nhiễm nhựa thay vì các vấn đề “thượng nguồn” về cách sản xuất nhựa và lượng chất thải được tạo ra.

2. Một hiệp ước có tham vọng ở mức độ trung bình sẽ đặt ra các tiêu chuẩn toàn cầu về thiết kế sản phẩm các mặt hàng nhựa có độ bền lâu dài. Nó sẽ bao gồm một số yếu tố nhằm hạn chế sản xuất nhựa, cấm các hóa chất và vật liệu độc hại cũng như giải quyết vấn đề quản lý chất thải.

3. Và cuối cùng, hiệp ước đầy tham vọng nhất sẽ tạo ra một bộ quy tắc ràng buộc về mặt pháp lý toàn cầu để quản lý việc sản xuất nhựa sơ cấp, các polyme và hóa chất có vấn đề cần quan tâm, thiết kế sản phẩm, cách các doanh nghiệp chịu trách nhiệm về nhựa họ tạo ra và cách quản lý chất thải. Nó sẽ xem xét toàn bộ vòng đời của nhựa để giải quyết một cách toàn diện hậu quả ô nhiễm nhựa.

Quan điểm của Đoàn Việt Nam tham dự Phiên đàm phán là cùng với thế giới tập trung giải quyết ô nhiễm nhựa, trong đó nhấn mạnh vai trò của nhựa và các sản phẩm nhựa trong xã hội; vai trò của nhóm phi chính thức trong quá trình giải quyết ô nhiễm nhựa; nhu cầu hỗ trợ về tài chính, công nghệ và tăng cường năng lực. Việt Nam cùng với các quốc gia đang phát triển có thể tham gia nhiều hơn vào nỗ lực giải quyết ô nhiễm nhựa dựa trên nguyên tắc trách nhiệm chung nhưng có sự phân biệt và phù hợp với năng lực của mỗi quốc gia trong chuyển đổi công bằng, xóa đói giảm nghèo, trách nhiệm giữa các thế hệ và vì mục tiêu phát triển bền vững.

(Tin từ Ottawa, Canada)

Phòng Khoa học, Công nghệ và Hợp tác quốc tế